Unikat I wydanie:

Eliza Orzeszkowa "Bene Nati. Powieść wiejska" z przedmową Dra Piotra Chmielowskiego, rysunkami Piotra Stachiewicza i portretem Autorki G. Gebethner i Sp. Kraków, Br. Rymowicz Petersburg, 1891

LXV + 206 stron, ok. 16 x 24 cm

oprawa introligatorska, pieczęcię własnościowe, I strona wstępu reperowana, gdzieniegdzie niewielkie przybrudzenia

Eliza Orzeszkowa z domu Pawłowska, primo voto Orzeszko, secundo voto Nahorska, pseudonim „E.O.”, „Bąk (z Wa-Lit-No)”, „Li...ka”, „Gabriela Litwinka” (ur. 6 czerwca 1841 w Milkowszczyźnie, zm. 18 maja 1910 w Grodnie) – polska pisarka epoki pozytywizmu, autorka powieści Nad Niemnem (1888), nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905. Jedna z najwybitniejszych powieściopisarek w okresie polskiego pozytywizmu.

Bene Nati - Eliza Orzeszkowa starała się wiernie odtworzyć zwyczaje oraz język zagrodowej szlachty znad Niemna. Opisała swaty, wesele, codzienne życie. Co ciekawe, obie szlacheckie rodziny najczęściej ubierają się w byle co i nie stronią od ciężkiej pracy. Konstanty wykonuje najgorsze roboty w polu, a przyjeżdżające w odwiedziny siostry muszą brać się za pranie i gotowanie. Córki Kuleszów biegają boso po śniegu i same dźwigają wodę ze studni. Mówiąc, używają takich wyrazów jak „fonfry”, „gańba”, „jednakowoż”, „ubliga”, „traktament”. Te zapomniane już dziś słowa dodają książce wiele uroku.

Powieść jest gorzka, jak chyba wszystkie Orzeszkowej, a przy tym ma zajmującą fabułę, tak że przy czytaniu trudno się nudzić. Portret głównej bohaterki zachwyca głębią. Autorka poruszyła tematy, które wywołują wiele emocji. Napisała o przemocy psychicznej, utracie złudzeń, buncie, wyrzutach sumienia, rozpaczy, nierównościach społecznych, ostracyzmie. Miłość jest tu zabijana, a młoda dziewczyna bezlitośnie niszczona przez tych, którzy powinni o nią dbać. Opór ofiary łamie się na wiele różnych sposobów. W „Bene nati” występują tak okrutne postacie, że podczas czytania można czuć przerażenie. Przy tym bohaterowie ci uważają się za dobroczyńców, a nie katów „pani Chamowej”, jak nazywa Salomeę brat.