National Geographic 3/2024

Sekretni strażnicy
Modlitewnik Anny Boleyn po jej egzekucji na rozkaz Henryka VIII przetrwał dzięki wiernym zwolennikom królowej.

Marsz nad Odrą
Katastrofa na Odrze z 2022 r. każe się zastanowić nad naszym stosunkiem do polskich rzek. Wędrówka wzdłuż biegu Odry przyniosła portret jej aktualnego stanu.

Ptasia uczta
Wśród ptaków pierwszy ucztuje nie ten, który jako pierwszy zjawił się przy karmniku. Hierarchia dziobania wynika z hierarchii gatunków.

Śmiech na sawannie
Hieny cętkowane cieszą się złą sławą, ale jako najliczniejsze duże drapieżniki w Afryce znalazły klucz do sukcesu. Osiągają go dzięki inteligencji, sprytowi, zdolności do adaptacji oraz rządom samic.

Toksyczne piękności
Południowoamerykańskie trujące żaby z rodziny drzewołazowatych nie chowają się przed drapieżnikami. Wprost przeciwnie – informują je o swoim istnieniu wściekle jaskrawymi kolorami.

Najlepsze na świecie
National Geographic proponuje 20 najlepszych atrakcji turystycznych tego roku, od wędrówki po wygasłym wulkanie w Panamie, przez konne safari w Kenii, po nurkowanie z rekinami wielorybimi w Australii.

Koraliki z neolitu
Oszałamiający naszyjnik sprzed 9 tys. lat pozwala poznać społeczność, która żyła na terenach dzisiejszej Jordanii.

Życie z demencją
Liczba osób z demencją będzie rosła. Jak społeczeństwa poradzą sobie z tym problemem? Na razie szukamy odpowiedzi.

Piękne okrycie
Kora na wszystkich drzewach pełni tę samą funkcję, jednak na niektórych jest wyjątkowo piękna.

Strefa mroku
W atramentowych głębinach oceanu niesamowite stworzenia wybuchają kolorami, uciekają w przezroczystość i spoglądają wyłupiastymi oczami.

National Geographic 5/2024

STRAŻNICY OGNIA
Zaratusztrianizm narodził się 3,5 tys. lat temu w Azji Środkowej. Swego czasu był np. religią państwową Imperium Sasanidów praktykowaną przez miliony wiernych. Dziś ponad 100 tys. wyznawców tego kultu na świecie mimo licznych wyzwań i przeciwności wciąż żyje jego zasadami.

BURZOWE PASY JOWISZA
Obrazy i dane przesłane na Ziemię przez należącą do NASA sondę Juno dają szczegółowy obraz wiecznie szalejących potężnych burz na powierzchni gazowego olbrzyma, największej planety Układu Słonecznego.

SEKRETY OŚMIORNIC
Potwory z głębin? W żadnym wypadku. Raczej cuda naszego świata. Stworzenia z niezwykłą budową i umiejętnościami kamuflażu. Ale przede wszystkim uderzającą jak na głowonogi inteligencją wytworzoną przez mocno rozproszony układ nerwowy.

POWRÓT DO ŻYCIA
Ponad pięć wieków temu inkaska dziewczyna została złożona w ofierze bogom na jednym z andyjskich szczytów. Z upływem czasu ciało uległo naturalnej mumifikacji. Dziś badaczom udało się zrekonstruować jej twarz.

SZTUKA NASKALNA
Od błotnych glifów znalezionych w ciemnej jaskini w Alabamie po petroglify na piaskowcowych skalnych ścianach w Wyoming, wielowiekowe dzieła sztuki tubylczej zdobią krajobrazy całej Ameryki Północnej.

NA RATUNEK LEMUROM
Ma Madagaskarze pewna prymatolożka stara się ratować zagrożone lemury, propagując wśród mieszkańców wsi hodowlę „bekonowych owadów”.

STAROŻYTNY GADŻET
Liczący sobie 1700 lat rzymski niezbędnik
zdumiewająco przypomina dzisiejszy „nóż szwajcarski”.

STRUMIENIE PO REHABILITACJI
Większość światowych strumieni kredowych znajduje się w Anglii. Te niezwykle cieki wodne, występujące tylko na podłożu kredowym, w czasie urbanizacji mocno ucierpiały. Teraz jednak grono zapaleńców poświęca czas, energię i pieniądze, by doprowadzić do ich renaturyzacji.

National Geographic 6/2024

Cywilizacja Majów
Na ruinach cywilizacji Majów przez wieki rosły lasy. Dopiero szerokie użycie technologii LIDAR uzmysłowiło nam, jak rozległe i ludne były majańskie ośrodki miejskie i gdzie szukać ich pozostałości.

Koralowy kalejdoskop
Fotografka przekształca swoje podwodne zdjęcia w obrazy, które oferują nowe spojrzenie na barwną wspaniałość rafowych ekosystemów.

Ratowanie historii
Na terenach, gdzie ludzie przemieszczają się z powodu wojen i konfliktów – takich jak Kurdystan, Somali­land czy Kosowo – biblioteki i archiwa są często tracone bądź celowo niszczone. Repozytoria kultury narodów niemających swoich państw powstają więc dzięki pasjonatom i zapaleńcom.

Powrót znad krawędzi
Suhak stepowy, środkowoazjatycka „antylopa z trąbą”, był bliski wyginięcia. Międzynarodowe wysiłki na rzecz jego ochrony, przede wszystkim walka z kłusownictwem, przyniosły spektakularny efekt i dziś populacja suhaka liczy miliony sztuk.

Skarga sprzed tysięcy lat
Kiepska obsługa klienta i handlowe oszustwa nie są plagą jedynie naszych czasów. Tabliczki zapisane pismem klinowym dowodzą, że znane były już w starożytnej Mezopotamii.

Zmiany zależne od stopni
Homary, małże, wieloryby, podmorskie lasy glonów i kryjące się w ich rozliczne stworzenia. Północnoamerykańska zatoka Maine jest siedliskiem niezwykle bogatej morskiej fauny i flory, a przy tym najszybciej ocieplającym się akwenem, co radykalnie przemeblowuje jej ekosystem.

Witaminy
Zjadamy je codziennie w posiłkach, przekąskach i suplementach.
Poznawanie całego ich zestawu trochę trwało i następowało w zaskakujących okolicznościach.

Tunele lawowe
Niedawna erupcja lawy na La Palmie, jednej z Wysp Kanaryjskich, pozwala badać życie w miejscach dopiero przez nie kolonizowanych, bo nowych i skrajnie niegościnnych. Czy analogiczne procesy mogą zachodzić na innych planetach?

National Geographic 9/2024

Gdy twarze są takie same
W wieku 39 lat pewna dziennikarka wreszcie dowiedziała się, dlaczego nie jest w stanie rozpoznawać i zapamiętywać ludzi. Powód? Zaburzenie neurologiczne zwane prozopagnozją.

Głębokie zrozumienie
Korzystając z możliwości, jakie daje statek OceanXplorer, naukowcy badają rekina sześciopara szarego głęboko pod powierzchnią oceanu.

Fortele gąsienic
Zobacz zdumiewające sposoby, w jakie próbujące przetrwać larwy motyli oszukują potencjalnych drapieżników – od wizualnego naśladowania części roślin po rzucanie wężowego spojrzenia.

Jak zbudować dinozaura
Grupa ekspertów przez lata wydobywała kości potężnych dinozaurów ze skał w stanie Utah i składała w całość, by w końcu móc wyeksponować niemal kompletny szkielet w muzeum w Los Angeles.

W raju niedźwiedzi brunatnych
W Parku Narodowym Katmai na Alasce goście
mogą obserwować codzienne życie niedźwiedzi. Ich połowy ryb w strumieniach przypominają czasem popisy akrobatów.

Jelenia autopromocja
Poroże jeleni jest najszybciej rosnącą kością spośród wszystkich kręgowców. Ten fenomen ma zaskakujący potencjał zastosowań medycznych.

Po śladach Długiego Marszu
W najnowszej relacji ze swej pieszej wędrówki dookoła świata Paul Salopek przypomina inny imponujący marsz – armii chińskich komunistów Mao Zedonga sprzed 90 lat.

Anakonda dzielona przez dwa
Najcięższy wąż świata, znany ze swego śmiercionośnego uścisku, jest obecnie klasyfikowany jako dwa odrębne gatunki. Mimo że wizualnie identyczne, genetycznie są bardziej odległe niż my i szympansy.

Sekrety Zielonej Sahary
Przez dwie dekady paleontolog Paul Sereno powraca do cmentarzyska z epoki kamienia – okresu, kiedy dzisiejsza pustynia była zieloną sawanną.