Dariusz Markowski
Ochrona impastowej warstwy malarskiej obrazów olejnych na płótnie podczas zabiegów konserwatorskich

Problematyka konserwacji obrazów fakturalnych na płótnie jest zjawiskiem stosunkowo nowym, mimo że tego typu obiekty nie są wytworem współczesności. Obrazy, których powierzchnia warstwy malarskiej przybiera formę impastów, znane są od stuleci. Dzieła takie tworzyli już malarze epoki gotyku. Z prawdziwą impastową fakturą powierzchni obrazów mamy do czynienia dopiero od czasów Rembrandta. W ostatnich latach zwrócono uwagę na specyfikę tego typu obrazów oraz trudności wynikające podczas przeprowadzania prac konserwatorskich. Przyczyniły się do tego zapewne poczynania malarskie twórców współczesnych, którzy również nadają powierzchni swoich obrazów zamierzony efekt faktury i właśnie to ich dzieła coraz częściej trafiają do rąk konserwatorów.

Dowodem na to, że ochrona impastowej warstwy malarskiej podczas zabiegów konserwatorskich jest czymś nowym, są dotychczasowe działania konserwatorów prowadzone na obrazach fakturalnych, które sprawiły, że wiele z nich straciło pierwotny charakter lica, czego przy bliższej analizie trudno nie zauważyć. Tego typu obrazy nie były traktowane odmiennie od innych, co wynikało z niewłaściwego postrzegania impastowego zjawiska malarskiego oraz często także z braku technicznych możliwości. Nie można się temu dziwić, skoro wiele pracowni konserwatorskich nadal nie podejmuje się prac na tego typu obiektach, gdyż wykracza to często poza ich umiejętności.

Praca niniejsza ma więc za zadanie naświetlić specyfikę konserwacji obrazów fakturalnych ze szczególnym zwróceniem uwagi na ochronę ich impastowej powierzchni podczas prac konserwatorskich. Będzie to dotyczyło przede wszystkim zabiegów z użyciem temperatury i podciśnienia, a więc czynników, które, nieumiejętnie zastosowane, mogą doprowadzić do nieodwracalnych zmian w strukturze lica obrazu. Takimi zabiegami konserwatorskimi będą na pewno konsolidacja i dublaż, działania, podczas trwania których może dojść do powstania zniszczeń ingerujących w ,,autentyczność pisma" malarza, czyli formowaną przezeń powierzchnię lica obrazu.

Spis treści
Wstęp
Rozdział I. Impasty - historia i znaczenie
Rozdział II. Zniszczenia w obrazach impastowych i ich przyczyny
Płótno
Zaprawa
Warstwa malarska
Błędy w stosowaniu współczesnych środków malarskich
Rozdział III. Negatywny wpływ czynników (temperatury i nacisku) stosowanych w zabiegach dublażu i konsolidacji na impastową warstwę malarską
Temperatura
Nacisk
Rozdział IV. Stan badań nad stosowanymi metodami ochrony impastowej warstwy malarskiej przed negatywnym wpływem temperatury i nacisku
Rozdział V. Sposoby ochrony impastowej warstwy malarskiej podczas zabiegów konsolidacji i dublażu
Metoda koperty próżniowej (stosowana jedynie jako metoda dublażu)
Metoda niskociśnieniowa
Metody stosowane na stole próżniowym
Dublaż z ,,oknem"
Warstwy amortyzujące
Warstwy silikonowe
Piankowe warstwy amortyzujące
Folia poliamidowa
,,Płaszcz" silikonowy
Lateks
Rozdział VI. Wnioski końcowe
Bibliografia .
Summary. Protection of a textured paint layer of oil paintings on canvas during conservation treatment