KAZIMIERZ SAKOWICZ ---- ur. 1894 - zm. 1944

DZIENNIK 1941 - 1943

125 STRON------------------------------------podkreśleń w tekście NIE MA- zdjęcia w galerii poniżej pochodzą z mojego osobistego egz---------

-----------------------------------------------STAN BARDZO DOBRY----------------------------------------- twarda oprawa---------- NOWA- STAN IDEALNY

2014 rok

ILUSTRACJE, INDEKS OSÓB

Kazimierz Sakowicz (ur. 1899[1], zm. 5 lipca 1944) – polski dziennikarz, oficer i członek ruchu oporu, świadek zbrodni w Ponarach.

Sakowicz przed wojną był dziennikarzem Przeglądu Gospodarczego w Wilnie[2] i oficerem polskiej armii[3]. W czasie wojny należał do polskiego ruchu oporu[4] (Armii Krajowej[5][3]).

Dom Sakowicza znajdował się w wypoczynkowej miejscowości Ponary (dziś dzielnica Wilna). Ze strychu swojego domu Sakowicz przez wiele miesięcy obserwował pobliskie egzekucje, w których Niemcy i ich litewscy kolaboranci w ciągu kilku lat wymordowali dziesiątki tysięcy osób – Żydów, polskich intelektualistów, radzieckich jeńców[3]. Sam również utrzymywał kontakty, zapoznał się z kilkoma szaulisami[6]. Swoje notatki, prowadzone od 11 lipca 1941 roku, zakopywał w butelkach po wodzie sodowej przy werandzie swego domu, zostały one odnalezione po wojnie[3][2]. Skatalogowano i opublikowano je dopiero w latach 90., aczkolwiek do tej pory nie odnaleziono notatek z okresu od listopada 1943 do śmierci Sakowicza w lipcu 1944 roku[2]. Jego notatki na temat zbrodni w Ponarach opublikowano dopiero w 1998 pod tytułem Dziennik pisany w Ponarach od 11 lipca 1941 r. do 6 listopada 1943 r. (hebrajskie wydanie ukazało się w 2000, niemieckie wydanie w 2003, angielskie w 2005; wydanie litewskie w 2012).

Sakowicz zginął w 1944 r., śmiertelnie raniony w zasadzce zorganizowanej przez litewskich kolaborantów (szaulisów), którzy prawdopodobnie zauważyli jego zainteresowanie ich działaniami i postanowili zabić niewygodnego świadka[2][3].

Jego mogiła znajduje się na Cmentarzu na Rossie w Wilnie[1

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dziennik" Kazimierza Sakowicza to wstrząsająca relacja o masowej zbrodni niemieckiej, w której brali także udział – jako wykonawcy – kolaborujący z Niemcami Litwini, w podwileńskiej miejscowości Ponary. Notatki te obejmują okres od 11 lipca 1941 do 6 listopada 1943 r.

Autor, przedwojenny dziennikarz, od 1941 r. mieszkał właśnie w Ponarach i był świadkiem dokonywanych tam masowych egzekucji. W swoim „Dzienniku" zapisywał zarówno to, co sam widział, jak i to, co usłyszał od innych. Notatki chował do butelek i zakopywał w ogrodzie. Natrafiono na nie po wojnie.

W Ponarach ginęli przede wszystkim Żydzi (około 70 tys.), zwłaszcza z Wilna i okręgu wileńskiego. Ale nie tylko. Rozstrzeliwano tu również między innymi Polaków – żołnierzy ZWZ-AK, zakładników spośród polskiej inteligencji wileńskiej, a także jeńców radzieckich.

Szacuje się, że w Ponarach zamordowano od 80 do 100 tys. osób.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kazimierz Sakowicz mieszkał tak blisko „bazy”, że mógł obserwować egzekucje ze strychu swego domu. Własne spostrzeżenia oraz informacje uzyskane od innych osób (w tym Litwinów) spisywał na kartkach z notesu, które następnie umieszczał w butelkach i zakopywał

w ogrodzie koło werandy. Zapiski rozpoczynają się 11 lipca 1941 r. a kończą 4 listopada 1943 r.

Po śmierci autora część materiałów trafi ła do Muzeum Żydowskiego w Wilnie. W 1949 r.,

po likwidacji tej placówki, przekazano je do Centralnego Archiwum Państwowego Litwy

w Wilnie. Druga część zapisków, na którą natrafi ono przypadkowo, została umieszczona w ówczesnym Muzeum Rewolucji w Wilnie. Obecnie notatki sporządzane od 11 lipca

1941 r. do 26 sierpnia 1942 r. przechowywane są w Centralnym Archiwum Państwowym

Litwy w Wilnie, natomiast kartki powstałe od 10 września 1942 r. do 4 listopada 1943 r.

– w Litewskim Muzeum Narodowym w Wilnie8

.

Według żony Sakowicza, jej mąż notował swoje obserwacje także w 1944 r. – niemal

do dnia tragicznej śmierci. Jan Malinowski, autor biogramu Sakowicza zamieszczonego

w Dzienniku, wypowiadając się na temat ostatniej części zapisków, które powinny obejmować okres od początków listopada 1943 r. do pierwszych dni lipca 1944 r., pisze: „Czyżby

po znalezieniu Dziennika strzelcy ponarscy lub ich koledzy z czasów okupacji sowieckiej po

lipcu 1944 r. zniszczyli (lub ukryli?) ostatnią jego część, kompromitującą ich i stanowiącą

ważny dokument oskarżenia o zbrodnie przeciw ludzkości?” Bo właśnie w tym ostatnim

okresie Sakowiczowi znane już były nazwiska ponarskich oprawców.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Fragmenty relacji były dwukrotnie publikowane na Litwie. W 1959 r. tłumaczenie litewskie części materiałów zamieściło pismo „Tiesa”. Urywki dokumentu upowszechniono

w broszurze informacyjnej Muzeum w Paneriai wydanej w Wilnie w roku 196612. W Polsce

po raz pierwszy opublikowano kilkuzdaniowe fragmenty Dziennika Sakowicza w 1977 r.

przy okazji wspomnianego procesu Galvanauskasa13. Kilka lat później część materiału została upowszechniona w popularnej pracy dotyczącej działalności służb wywiadowczych

Cały Dziennik ogłoszono drukiem w 1999 r. Publikacja została przygotowana przez Rachelę

Margolis ( żydówkę ) i wydana przez bydgoski Oddział Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

więcej na temat książki pod linkiem:

http://www.polska1918-89.pl/pdf/dziennik-kazimierza-sakowicza,4550.pdf

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

słowa kluczowe : Getto Wileńskie, Żydzi, Ponary, Policja żydowska, Szaulis, bandy żydowskie ( strony 116, 117, 118 )-

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------