Św. Augustyn

Pisma monastyczne

Źródła Monastyczne 27

***

TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów

rok wydania: 2002

Augustyn z Hippony (dzisiejsza Annaba w Algierii) jest doskonale znany jako grzesznik i święty, jako uzdol­niony teolog, pokutnik, polemista, filozof, i jako duszpasterz. Znacznie mniej uwagi poświęca się jednak Augustynowi jako monastycznemu prawodawcy i autorowi. Stanowi zatem dla mnie prawdziwą przyjemność powitanie pierwszego polskiego tłumaczenia jego pism monastycznych i zarazem napisanie wprowadzenia do nich. Pięć rodzajów literackich jest reprezentowanych w tym wyjątkowym zestawie tekstów: libellus, libri, sermones ad populum, i enarrationes (ten ostatni łaciński termin został ukuty w XVI wieku przez Erazma jako tytuł dla Augustynowych objaśnień Księgi Psalmów).

Autor w ostatnim paragrafie sam określa ten tekst jako libellus (książeczka). Wydaje się, że nigdy nie myślał o nim jako o regule (regula). Użycie tego słowa dla określenia monastycznego rodzaju literackiego było, co należy odnotować, późnym nabytkiem w słowniku zachodniej łaciny. W przypadku tego dokumentu, pierwszym, który nadał mu nazwę "Reguły", na trwa­łe łącząc ją z imieniem Augustyna, był Eugipiusz z Lukullanum (dzisiaj Pizzofalcone niedaleko Neapolu). Problem autorstwa jest jednak nieco bardziej złożony. Dla naszych potrzeb wystarczy zwrócić uwagę na następujące fakty:

1) Wiele rękopisów identyfikujących Augustyna jako autora "Reguły" pochodzi sprzed XII wieku.

2) Dosłowne cytaty, podobieństwa treściowe, sposób korzystania z Pisma Świętego, nawiązania i aluzje obecne w "Regule", która nosi jego imię, w nieodparty sposób łączą ją z wieloma dziełami Augustyna, których autorstwo jest niekwestionowane.

3) Neologizm emendatorius pojawiający się po raz pierwszy w dziele Augustyna, którego autentyczność nie budzi wątpliwości, występuje również w tradycji rękopiśmiennej przypisywanej mu "Reguły".

Trzeba pamiętać, że monastycyzm był we wczes­nym Kościele ruchem świeckich. "Reguła" jest dokumen­tem przeznaczonym dla określonej wspólnoty. Świa­dectwa wewnętrzne (inne, niestety, nie istnieją) przekonują mnie, że jej bezpośrednimi adresatami byli świeccy mieszkańcy "klasztoru w ogrodzie" w Hip­po­nie, których często określa się mianem "bra­ci" albo "sług Bożych". Inaczej niż w przypadku "Reguły św. Benedykta" (18,22; 62,1 i 73,1), nic nie wskazuje na to, że Augustyn zamierzał ją rozciągnąć na inne domy.

*****

Augustyn z Hippony, łac. Aurelius Augustinus (ur. 13 listopada 354 w Tagaście, zm. 28 sierpnia 430 w Hipponie) – filozof, teolog, organizator życia kościelnego, święty Kościoła katolickiego, jeden z ojców i doktorów Kościoła, znany jako doctor gratiae (doktor łaski), pisarz i błogosławiony prawosławny o berberyjskich korzeniach. Wielu protestantów uważa go również za duchowego przodka protestantyzmu, jako że jego pisma miały duży wpływ na nauki Lutra i Kalwina.