Eliza Orzeszkowa - 7 starych książek

• Dziurdziowie

• Nowele

• Cham

• Pierwotni

• Jędza

• Pieść przerwana

• Ad Astra

Dziurdziowie –

powieść naturalistyczna, napisana przez Elizę Orzeszkową i wydana w roku 1885. Często określana mianem "studium społecznego".

Utwór posiada elementy powieści kryminalnej. Nie jest to odtworzenie przebiegu śledztwa, lecz autorka we wstępie formułuje zarówno problem, jak i zagadkę. Historia mordu dokonanego przez chłopów, Dziurdziów (prowodyrem Stepan Dziurdzia), na Pietrusi, żonie kowala, opiekującej się swoją ociemniałą babcią – Akseną. Pietrusia odtrąca zaloty Stepana Dziurdzi, ten zaś wiedziony chucią nie daje za wygraną. U podłoża zbrodni leżą osobiste animozje względem Pietrusi: poczucie krzywdy, zazdrość, urażona duma, chęć zemsty. Dodatkowym czynnikiem jest niechęć do bohaterki, podejrzewanej o czary, szkodzące wsi. Czyn chłopów, wskutek jego specyficznych środowiskowych uwarunkowań, nie poddaje się jednoznacznej ocenie, toteż narrator w zakończeniu ujawnia współczucie dla skazanych, we wstępie natomiast dystansuje się wobec mniemań publiczności sądowej.

Eliza Orzeszkowa z domu Pawłowska herbu Korwin, primo voto Orzeszko, secundo voto Nahorska, pseudonim „E.O.”, „Bąk (z Wa-Lit-No)”, „Li...ka”, „Gabriela Litwinka” (ur. 6 czerwca 1841 w Milkowszczyźnie, zm. 18 maja 1910 w Grodnie) – polska pisarka epoki pozytywizmu, autorka powieści Nad Niemnem (1888), nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905. Jedna z najwybitniejszych powieściopisarek w okresie polskiego pozytywizmu.

----------------------
Cham jest powieścią psychologiczno-obyczajową osadzoną w realiach i krajobrazie XIX-wiecznej wsi nadniemeńskiej. Głównym bohaterem jest prawy i wielkoduszny rybak – Paweł, nazywany przez żonę Frankę „chamem”. Pragnie on wydobyć Frankę z upadku moralnego, którego przyczyną, jego zdaniem, jest deprawujący wpływ miasta i patologiczne cechy własnej osobowości. Autorka, ukazując głębię uczuć „chama”, daje wnikliwe studium psychiki chłopskiego bohatera.