Św. Cezary z Arles, Kazania do ludu (1-80), wyd. 1, przeł. S. Ryznar (kazania 1-55), J. Pochwat (kazania 56-80), Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, s.432
Nota o książce
Cezary uznawał nauczanie za jedno z najważniejszych zadań duszpasterskich i znany jest głównie jako kaznodzieja. Jego biografowie podają, że nauczał wiernych w każdą niedzielę i we wszystkie święta, a także często w ciągu tygodnia. Do dzisiaj zachowało się 238 kazań, które sklasyfikowano na: kazania upominające (1-80), nazywane Kazaniami do ludu, o Piśmie Świętym (81-186), na poszczególne święta (187-213), o świętych (214-232) i do mnichów (233-238).
Cezary naśladował m.in.: św. Augustyna, Orygenesa, Rufina, św. Ambrożego, Grzegorza z Elwiry i Pelagiusza. Wyróżniał go prosty, zrozumiały styl, zapał w nawracaniu ludu, troska o zbawienie innych. Głównymi tematami jego katechez były: chrzest, jako inicjacja chrześcijańska, Eucharystia i pokuta (odnowił podejście do pokuty, kładąc nacisk na żal za grzechy, nawrócenie - przemianę życia i zadośćuczynienie). Cezary często przypominał o piekle, ale był też prekursorem ukazywania tajemnicy chrześcijaństwa przedłużonej wiecznym szczęściem. W teologii grzechu stosował podział na grzechy śmiertelne i lekkie, odsłaniał wielkość miłosierdzia Boga i wskazywał liczne środki na jego otrzymanie.
SPIS TREŚCI
OD REDAKCJI . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Ks. Józef Pochwat MS
ŚW. CEZARY Z ARLES I JEGO CZASY. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1. Kontekst historyczno-religijny Kazań do ludu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
2. Życie i działalność Cezarego z Arles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
3. Dzieła Cezarego: traktaty teologiczne, pisma monastyczne, kazania . . . . . . . . . . . . .13
4. Spuścizna literacka Cezarego i jej recepcja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
5. Stan badań nad dziedzictwem Cezarego z Arles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
WYBRANA BIBLIOGRAFIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
WYKAZ SKRÓTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
Św. Cezary z Arles
KAZANIE 1
Napomnienie św. Cezarego biskupa lub pokorna rada grzesznika skierowana ogólnie do wszystkich świętych albo wszystkich biskupów . . . . . . . . . . . . . . . .37
KAZANIE 2
Pokorna rada, czyli zbawienne napomnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Przedmowa do księgi Kazań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
KAZANIE 3
Symbol wiary katolickiej św. Atanazego, biskupa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
KAZANIE 4
Homilia biskupa św. Cezarego, jak należy pragnąć Słowa Bożego i jak go poszukiwać . . .62
KAZANIE 5
Napomnienie, aby dla zbawienia duszy nie tylko nie odrzucano gorzkiego przepowiadania, ale nawet żarliwie go poszukiwano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
KAZANIE 6
Ponowne napomnienie ludu przez św. Cezarego, biskupa, aby uważnie słuchał Bożych czytań; kto umie czytać, niech czyta, a kto nie umie, niech chętnie słucha czytającego; gdyż to jest pokarm i napój duszy na wieki, co zrozumie z Bożych czytań. Podobieństwo do uprawy ziemi: przynajmniej tak starać się o uprawę duszy, jak o winnicę czy sady oliwne i uprawę ziemi, a więc oczyszczając winorośle, plewiąc zagony, usuwając ciernie i kamienie; dzięki tej pracy osiąga się plon trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny. O trzech stanach w Kościele: dziewic, wdów i małżonków; chociaż o tych sprawach mówi się w innym kazaniu, to jednak i w tym jest
na to odpowiednie i stosowne miejsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72428
KAZANIE 7
Napomnienie wykazujące, ile korzyści przynosi czytanie Pisma Świętego, a ile zła zaniechanie go i nawet nie szukanie, [by ktoś dla nas] je czytał. . . . . . . . .79
KAZANIE 8
O pilności czytania [Pisma Świętego]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
KAZANIE 9
Wyjaśnienie i przekaz Symbolu [wiary]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
KAZANIE 10
Skrót wiary katolickiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
KAZANIE 11
Dlaczego okrutną męką, a nie potęgą uwolnił Pan Jezus Chrystus rodzaj ludzki . . . . . . . .96
KAZANIE 12
Wykład wiary i wyjaśnienie nazwy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
KAZANIE 13
Kazania potrzebne w parafi i. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
KAZANIE 14
Homilia zachęcająca lud [do dobrego życia]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
KAZANIE 15
Napomnienie dla tych, którzy uważają, że do osiągnięcia życia wiecznego wystarczy, iż nie dopuszczą się zła, mimo że nie uczynią żadnego dobra. 119
KAZANIE 16
Dobrzy i źli chrześcijanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
KAZANIE 17
Początek homilii św. Augustyna biskupa o miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
KAZANIE 18
Homilia św. Augustyna biskupa o dobrych uczynkach, o złej rozpaczy
oraz o krakaniu wrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
KAZANIE 19
Przepowiadanie św. Augustyna do ludu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
KAZANIE 20
Wyjątek z listu św. Fatalisa o życiu chrześcijańskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
KAZANIE 21
Napomnienie św. Augustyna wykazujące, że w doskonałej miłości i ukochaniu jest wiele bardzo pożytecznych i koniecznych stopni (in caritate perfecta et dilectione) . . . 143
KAZANIE 22
O miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
KAZANIE 23
Zachęta św. Cezarego do zachowania i strzeżenia miłości. Upomnienie ukazuje również, że nikt nigdy nie może znaleźć słusznej wymówki, że nie posiadał prawdziwej miłości. Uznaliśmy także za stosowne, że należy w tej mowie umieścić pewne zdanie z homilii
św. Augustyna, napisanej przez niego o miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
KAZANIE 24
Z dzieł św. Augustyna. Jak należy strzec prawdziwej i doskonałej miłości. O miłości członków ciała. Jak poszczególne członki służą całemu ciału, gdy stąpa ono po cierniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
KAZANIE 25
Kazanie św. Cezarego o Bożym i ludzkim miłosierdziu oraz o tym, że Bóg pozostawił ubogich na świecie, aby bogaci mieli środek na odkupienie
swoich grzechów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
KAZANIE 26
O jałmużnie i o miłosierdziu, do którego dochodzimy przez jego praktykowanie na ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
KAZANIE 27
Kazanie św. Cezarego biskupa o przypowieści drzewa wiązowego i winorośli . . . . . . . . 171
KAZANIE 28
Początek zachęty na temat czynów miłosierdzia oraz o sposobach wykonywania dwóch rodzajów miłosierdzia. . . . . . . . . . . 175
KAZANIE 29
O miłości bliźniego i nieprzyjaciół . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
KAZANIE 30
Napomnienie św. Cezarego o trzech rodzajach jałmużny, którymi można oczyścić się z grzechów bez wysiłku ficzycznego . .. . . . . . . . . . 183
KAZANIE 31
Fragmenty św. Salwiana o jałmużnie. Wystarczająco poruszające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
KAZANIE 32
Napomnienie skierowane do tych, którzy często dają jałmużny, a jednak dopuszczają się grabieży i każdego dnia popełniają cudzołóstwa . . . . . . . . . . . 193
KAZANIE 33
O dziesięcinach przed narodzeniem św. Jana Chrzciciela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
KAZANIE 33 A
Mowa św. Augustyna o dawaniu dziesięcin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
KAZANIE 34
Kazanie św. Cezarego biskupa o miłości rodziców oraz o dziesięcinach. . . . . . . . . . . . . . 205
KAZANIE 35
O Modlitwie Pańskiej oraz o miłości nieprzyjaciół . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
KAZANIE 36
O obowiązku miłości nieprzyjaciół. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
KAZANIE 37
O miłości nieprzyjaciół. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Spis treści430
KAZANIE 38
[Kazanie] św. Augustyna o miłości nie tylko przyjaciół, ale i nieprzyjaciół. O możliwości przemiany nieprzyjaciół w przyjaciół i to niekiedy lepszych od tych, których wydawało się, że prześladowali. To właśnie wyraźnie wypełniło się w błogosławionym Pawle Apostole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
KAZANIE 39
Napomnienie to wyjaśnia, jak dobry i miłosierny Pan w nasze ręce złożył to, w jaki sposób będziemy sądzeni w dniu sądu [ostatecznego]. Następnie, że miłość nieprzyjaciół jest szczególnym i jedynym lekarstwem na rany wszystkich naszych grzechów. Wreszcie, że nikt i nigdy nie będzie się mógł usprawiedliwić, że nie mógł miłować nieprzyjaciół swoich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
KAZANIE 40
Wyjaśnienie, dlaczego święci i sprawiedliwi karcili na tym świecie grzeszników . . . . . . 238
KAZANIE 41
O niegodnym spoufalaniu się z obcymi kobietami i o męczeństwie . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
KAZANIE 42
Nagana dla żonatych bez wstydu i bojaźni cudzołożących; napiętnowanie posiadających konkubiny zarówno przed, jak i po zawarciu małżeństwa. . . . . . . . . . . . . 246
KAZANIE 43
Napomnienie do zachowania czystości małżeńskiej i nie posiadania konkubin . . . . . . . 252
KAZANIE 44
O czystości małżeńskiej; o kobietach przerywających ciążę; o tym, jak zachować czystość fi zyczną i moralną (puritas vel castitas) przed niedzielą i innymi świętami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
KAZANIE 45
Pouczenie o sposobie unikania nieskromnych myśli i o ustawicznym pielęgnowaniu w sercu świętych myśli z Bożą pomocą . . . . 264
KAZANIE 46
Zachęta, aby wszelkimi siłami unikać zła pijaństwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
KAZANIE 47
Podobne napomnienie przeciwko złu pijaństwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
KAZANIE 48
Napomnienie, które wykazuje, że od początku świata wszystkie Pisma błogosławią pokornych a przeklinają trwających w pysze . 280
KAZANIE 49
Co oznaczają w Piśmie [Świętym] wdowy, sieroty i ubodzy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
KAZANIE 50
O powinności dążenia bardziej do zdrowia duszy niż ciała i o unikaniu wróżbiarstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
KAZANIE 51
O tych, którzy chcą mieć dzieci dzięki świętokradzkim zabobonom . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Spis treści431
KAZANIE 52
O męczennikach, zmianach księżyca, poronieniach i fi lakteriach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
KAZANIE 53
Zachęta do niszczenia świątyń [pogańskich] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
KAZANIE 54
Napomnienie skierowane do tych, którzy nie tylko odważają się na wróżbiarstwo, lecz, co gorsze, zwyczajem pogan poszukują czarodziejów i wróżbitów . . . . . . 303
KAZANIE 55
Kazanie upominające tych, którzy podczas uroczystości dopuszczają się w stanie nietrzeźwym czynów nieszlachetnych, oraz tych, którzy przy sprawach sądowych biorą łapówki z krzywdą niewinnych ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
KAZANIE 55 A
Początek napomnienia św. Augustyna odnoszącego się do nieuczciwych sędziów rozpatrujących sprawy w dni świąteczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
KAZANIE 56
Konieczne upomnienie o dniu sądu przez św. Fausta; kara dla złych i chwała dla dobrych; a także o tym, że świeccy niezależnie od stanu mogą i powinni każdego
dnia czynić pokutę . . . . . . . . . . . . . . . . 317
KAZANIE 57
Napomnienie o dniu sądu, o którym trzeba wciąż myśleć z wielką bojaźnią i wielkim niepokojem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
KAZANIE 58
Piękne upomnienie św. Fausta, abyśmy zawsze pamiętali o naszych grzechach, o dniu sądu i o szczęśliwości wiecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
KAZANIE 59
Homilia św. Augustyna na temat wyznania grzechów: jak diabeł pragnie, abyśmy wyznając jak najmniej grzechów, okazali się winni przed trybunałem sądu ostatecznego,
i jak Bóg chce przeciwnie, byśmy wyznali pokornie nasze złe uczynki na tym świecie, abyśmy zasłużyli na wyzwolenie z nich w przyszłym. . . . . . . . . . . . . . 328
KAZANIE 60
Napomnienie ukazujące różnicę pomiędzy pokutą podejmowaną nieustannie z dobrymi uczynkami, a otrzymywaną w chorobie albo na końcu życia . . . . . . . . . . . 334
KAZANIE 61
Zachęta, aby zawsze czynić pokutę, ponieważ grzechy bezustannie nas zaskakują, i aby nikt nie odkładał przez niebezpieczną niedbałość na koniec życia przyjęcia
i czynienia pokuty . . . . . . . . 340
KAZANIE 62
O pokucie . . . . . . . . .. . 344
KAZANIE 63
O pokucie według słów św. Augustyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
KAZANIE 64
Upomnienie, aby za grzechy ciężkie zabiegać bezzwłocznie o lekarstwo pokuty . . . . . . 349
KAZANIE 65
Inne upomnienie na ten sam temat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
KAZANIE 66
Zachęta sporządzona z ksiąg świętych i dawnych Ojców, aby ten, kto wie, że popełnił ciężkie zbrodnie, uciekał się bez żadnego udawania do lekarstwa pokuty . . . 358
KAZANIE 67
Zachęta dla tych, którzy publicznie proszą o pokutę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
KAZANIE 68
Nagana dla [niektórych] pokutujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
KAZANIE 69
O tym, że czasy chrześcijańskie zostały przepowiedziane;że w przyszłości królowie ziemscy nawrócą się do Chrystusa; o miedzianym wężu; o pięciu zmysłach ciała i o dziesięciu pannach . . . . . . . . 368
KAZANIE 70
O tym, że jeśli jakaś udręka nam się przydarzy, powinniśmy ją przypisywać naszym grzechom, a nie Bogu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
KAZANIE 71
Homilia niedzielna do ludu o Ananiaszu [z Dz 5, 1nn]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
KAZANIE 72
Napomnienie przez pana Efrema o modlitwie i próżnych słowach. . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
KAZANIE 73
Upomnienie, przez które doradza się całemu ludowi czekać wiernie w kościele
do końca sprawowania świętych tajemnic. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
KAZANIE 74
Upomnienie, aby lud uczestniczył w całej mszy [świętej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
KAZANIE 75
Pochwała i zachęta do wytrwałości dla modlących się psalmami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
KAZANIE 76
Upomnienie, aby klękano do modlitwy i pochylano głowy na błogosławieństwo . . . . . 396
KAZANIE 77
Jeszcze jedno napomnienie przez Efrema, aby klękać na modlitwę oraz o próżnych słowach . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
KAZANIE 78
Upomnienie, aby przestrzegano ciszy w kościele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
KAZANIE 79
Kazanie św. Cezarego na temat opętanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
KAZANIE 80
Napomnienie ludu, aby w kościele każdy zajmował się przede wszystkim modlitwą. . . 410
INDEKS BIBLIJNY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
INDEKS RZECZOWY . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424
