Katedra ormiańska we Lwowie w latach 1902-1938 Przemiany architektoniczne i dekoracja wnętrza

stron 559

Autor Joanna Wolańska

Okładka twarda

Rok wydania 2010

Ormianie osiedlali się we Lwowie najchętniej w rejonie kościoła pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Grzegorza Oświeciciela. Pierwsza, XIII-wieczna świątynia była drewniana. Na tym samym miejscu i pod tym samym wezwaniem w drugiej połowie XIV wieku rozpoczęto budowę katedry ormiańskiej. Ufundowali ją, pochodzący z Kaffy, Jakub, syn Szachinszacha i Panos, syn Abrahama. Jako autora zachowanej do dziś, najstarszej jej części, powstałej w latach 1356-1363, wymienia się architekta Dorchiego (Doringa), zatrudnionego również przy cerkwi św. Jura.

Takie świątynie jak ormiańska katedra rzadko spotkać można w tej części Europy, architekt nawiązał bowiem do kościołów Armenii. Historycy doszukiwali się związków stylowych ze słynną katedrą w Ani i kościołem w Odżun oraz XIV i XV-wiecznymi świątyniami kolonii ormiańskiej w Kaffie na Krymie. We Lwowie powstała budowla o dość ciasnym wnętrzu, od wschodu zamknięta trzema apsydami. Do dziś pozostało po niej prezbiterium z apsydami i kopułą na 12-bocznym tamburze wspartym na trompach. W najstarszej części katedry fragmentarycznie zachowała się późnośredniowieczna dekoracja malarska.

W 1363 r. król Kazimierz Wielki ustanowił Lwów stolicą arcybiskupstwa ormiańskiego i nadał tej mniejszości narodowej prawo odrębności sądowej i wyznaniowej. Poparcie władz wzrastało – szczególnie po przyjęciu przez Cerkiew Ormiańską w Rzeczypospolitej unii z Kościołem rzymsko-katolickim. W 1630 r. bp Mikołaj Torosowicz składa wyznanie wiary przed papieżem Urbanem VII i powierzona mu zostaje godność arcybiskupia. Zyskuje również potwierdzenie nie wprowadzania zmian do liturgii i obrządku ormiańskiego. Mniszki, które przebywały w lwowskim przykatedralnym klasztorze, przyjmują w 1660 r. regułę św. Benedykta adaptując ją dla potrzeb liturgii ormiańskiej.

Wygląd ormiańskiej katedry z biegiem lat się zmieniał. Hodża Andrzej z Kaffy ufundował nową, wolnostojącą dzwonnicę wzniesioną w 1571 r. przez Piotra Krassowskiego. Poprzednią dzwonnicę strawił pożar. W XVII wieku powiększona została nawa. Z czasem, w katedrze pojawiło się nowe wyposażenie, bliskie kościołom rzymsko-katolickim, takie jak ambona czy konfesjonały. Wynikało to m.in. z faktu, że od śmierci abpa Torosowicza w kościele ormiańskim następowała stopniowa latynizacja.

Nowa - stan idealny