Tytuł: Poczet królów i książąt polskich.

Autor: wielu autorów - redakcja naukowa Andrzej GARLICKI, dobór materiału ilustracyjnego dr Rafał KARPIŃSKI.

Wydawca: Spółdzielni Wydawnicza „CZYTELNIK”, Warszawa 1991, wydanie III. 462+13 (Poczet królów i książąt polski Jana MATEJKI) + 3 (tablice genealogiczne PIASTÓW, ANDEGAWENÓW, JAGIELLONÓW oraz WAZÓW) stron, zdjęcia w tekście, drzewo genealogiczne PIASTÓW, ANDEGAWENÓW, JAGIELLONÓW oraz WAZÓW we wklejce, czarno-białe reprodukcje cyklu malarskiego władcy Polski, oprawa twarda imitacja sztucznej skóry ze złoceniami na licu i na grzbiecie, format 18x23 cm.

Stan doskonały , wygląda na nieużywaną

„Poczet królów i książąt polskich” - Autorskie spojrzenie na życie i dokonania władców państwa polskiego od jego historycznych początków do końca niepodległego bytu pierwszej Rzeczypospolitej. W książce znalazły się szerokie biogramy autorstwa czołowych polskich historyków m. in.: A. GIEYSZTORA, H. SAMSONOWICZA, B. ZIENTARY, J. BARDACHA, J. MACISZEWSKIEGO, Zb. WÓJCIKA i innych - wszystkich polskich głów koronowanych oraz Ci z książąt, którym w okresie rozbicia dzielnicowego dane było władać Krakowem. Czterdzieści siedem składających się na „POCZET szkiców” to nie suche i najeżone datami życiorysy, lecz próba oceny ich bohaterów – bardzo niekiedy kontrowersyjna i różna od tego, czego uczono nas w szkołach – a także nieco informacji o realiach i obyczajach epoki, w której przyszło im żyć i panować. Czytelnik znajdzie tu również odpowiedź na niezbyt może dla losów Polski istotne, ale intrygujące pytania:

• 1. Dlaczego twórca pierwszego „POCZTU”, Jan MATEJKO, obraził się na HENRYKA IV PROBUSA, WACŁAWA III CZESKIEGO oraz kilku innych książąt i usunął ich ze swego monumentalnego dzieła?

• 2. Czy królowa JADWIGA była „królem JADWIGĄ”? Czy dzieci w szkołach słusznie straszy się KONRADEM MAZOWIECKIM? Kiedy ZYGMUNT STARY został STARYM? Czy WŁADYSŁAW IV to rzeczywiście władca wybitny? Ile żon miał KAZIMIERZ WIELKI? Dlaczego BOLESŁAW WSTYDLIWY był naprawdę wstydliwy? I wiele innych.

„Poczet królów i książąt polskich”. WSTĘP - Teksty składające się na tę książkę publikowane były uprzednio w tygodniku „KULTURA”. Przez blisko dwa lata sylwetki królów i książąt polskich towarzyszyły czytelnikom „KULTURY” wywołując zainteresowanie przekraczające najśmielsze nawet przewidywania. Sięgnęła do tego pomysłu i telewizja zapraszając przed kamery historyków, by dyskutowali o dawnych władcach Polski. A równocześnie historia nauczana w szkole nie należy - łagodnie mówiąc - do przedmiotów lubianych przez uczniów, szkolne podręczniki historii nie stanowią lektur, które młodzież czyta z wypiekami na twarzy, a publicyści co pewien czas głoszą zmierzch społecznych zainteresowań odległą przeszłością i bardzo przekonywająco uzasadniają tego przyczyny. A przecież - pozornie wbrew logice - mylą się.

Okazuje się bowiem, że zainteresowanie przeszłością - i to zarówno ta bliska, - jak i tą nader odległa - jest bardzo duże. Rzeczą socjologa jest wyjaśnienie tego fenomenu. Historyk może jedynie sugerować obszary, na których szukać by należało odpowiedzi. A więc tradycja dwóch prawie stuleci, gdy historia - wraz z literatury - spełniała rolę czynnika formującego nowoczesny naród polski. Dotyczyło to zarówno okresu zaborów, juk również - choć w inny oczywiście sposób - i lat hitlerowskiej okupacji. Poszukiwano w przeszłości odpowiedzi na pytania, że z najtragiczniejszych doświadczeń potrafiliśmy przecież podnieść się do dalszej egzystencji. Z jednej więc strony rozdrapywanie ran, by nie zarosły błona podłości, z drugiej poszukiwanie tego, co świeciło jasnym światłem w przeszłości, co poniżonym i prześladowanym pozwalało na dumę i nadzieję. Nic było to przypadkiem, że dwie te postawy - charakterystyczne zarówno dla historyków, jak i odbiorców ich prac - współistniały ze sobą. I choć we wzajemnych polemikach niejedno ostre, a często nawet i krzywdzące, padało zdanie, to przecież owa różnorodność myśli była w sumie zjawiskiem niewątpliwie pożytecznym.

Ktoś kiedyś powiedział, że każde pokolenie musi dokonać własnego rozrachunku z historią, że musi wytworzyć sobie własny sposób oglądu przeszłości. Jeśli sąd ten jest prawdziwy - a dotychczasowe doświadczenia wydają się go potwierdzać - to znaczy, że historia w sensie społecznym nie stanie się nigdy zespołem prawd raz i na zawsze ustalonych, że pozostanie żywa i kontrowersyjna. Zarówno w badaniach, jak i w społecznej ich recepcji.

Laikowi może wydać się dziwne i pozbawione sensu, że historycy powracają w swych badaniach do zagadnień już dawniej naukowo opracowanych i opisanych. I to nawet wówczas, gdy nie usprawiedliwiają tego nowe odkrycia źródłowe. Prace w ten sposób powstałe często są nie mniej interesujące i wartościowe niż te dotyczące spraw dotąd nie znanych. Historyk bowiem odkrywa przeszłość również drogą interpretacji faktów znanych, poprzez sformułowanie nowych pytań, poprzez odmienny sposób szukania na nie odpowiedzi. Historyk tym różni się od kronikarza, że nie tylko ustala fakty, ale stara się wyjaśnić ich przyczyny i skutki. O ile fakty z reguły - choć i tu bywają wyjątki - nie budzą dyskusji, to owe rekonstrukcje przyczyn i skutków, czyli to właśnie, co jest rozumieniem przeszłości, budzą i budzić muszą spory i kontrowersje. Widać to wyraźnie i w tej książce, gdy autorzy sąsiadujących ze sobą tekstów często dość znacznie różnią się w interpretacji, czyli ocenie tych samych faktów. Widzę w tym jedną z zalet tej książki. Pokazuje ona bowiem względność ocen historycznych, zachęca do intelektualnej refleksji. Owe sprzeczności ocen można było oczywiście usunąć w toku prac redakcyjnych, ale byłaby to zła przysługa oddana czytelnikowi. To, że historia nie należy do przedmiotów popularnych w szkole, wynika - jak się wydaje - przede wszystkim z tego, że w szkolnym wydaniu pozbawiona została wszelkiej dyskusyjności, że składa się z sumy dat i autorytatywnych ocen. Nie ma w niej miejsca na intelektualną przygodę, na emocję własnych prób stawiania pytań i własnych na nie odpowiedzi. Być może jest to wobec przeładowania programów szkolnych nieuniknione, ale tym bardziej potrzebna jest literatura historyczna nie związana szkolnymi rygorami.

Ta książka ma te właśnie ambicje. Nie może oną zastąpić podręcznika szkolnego, mimo że obejmuje ponad osiem stuleci naszej historii. W wielu sformułowaniach różni się od szkolnych podręczników. Czasami wynika to z tego, że autorzy starali się prezentować najnowsze wyniki badań, czasami zaś z tego, że po prostu różnią się w swych interpretacjach od autorów podręczników. Nie tylko szkolnych -również i uniwersyteckich.

Był czas, gdy pisanie o królach i książętach było metodologicznie podejrzane. W owej pierwszej dekadzie Polski Ludowej historiografia nasza podlegała wielkim procesom przeobrażeń w metodzie badania i rozumienia przeszłości. Rozpoczynano wówczas studia nad dziejami klas i grup społecznych, nad procesami ekonomicznymi i przejawami aktywności mas pracujących. Mimo uproszczeń i pomyłek był to przecież okres owocny. Może nie tyle przez konkretne dzieła, co przez znaczne rozszerzenie problematyki badawczej, a przede wszystkim przez upowszechnienie metodologii marksistowskiej.

Lata następne przyniosły zarówno pogłębienie refleksji metodologicznej, jak i znaczną dość monografii, które zdobyły sobie trwałe miejsce w kanonie podstawowych lektur historyka. Biografistyka była jednak wśród nich najsłabiej reprezentowana. Może i dlatego, że test to - wbrew pozorom - dziedzina bardzo i rudna. Uprawianie jej wymaga przede wszystkim odpowiedzi na pytanie, jaka rolę odgrywa jednostka w procesie dziejowym. Odpowiedź teoretyczna, ogólna nie nastręcza większych trudności. Rozwój społeczny przebiega według pewnych ogólnych prawidłowości. Ale potwierdzają się one w długich ciągach czasowych. Dlatego też bieg procesów historycznych może być opóźniony lub przyspieszony przez wiele czynników. Również przez działanie wybitnych postaci wyciskających swe piętno na historii. W sensie pozytywnym lub negatywnym.

Wybór postaci zgodny jest w zasadzie z „Pocztem królów i książąt polskich” Jana MATEJKI. Matejkowski poczet rozszerzony został o tych książąt, których dokonania w jakiś sposób charakterystyczne były dla epoki.