Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej

Anna Szałapak

format: 215 x 295 mm

stron: 520

publikacja bogato ilustrowana

Boże Narodzenie jest jednym z najważniejszych i najpopularniejszych świąt chrześcijańskich. Wiąże się ono z licznymi obrzędami, wśród których istotne miejsce zajmuje szopka. Początki jej sięgają kultu żłóbka betlejemskiego, a św. Franciszek z Asyżu nadał jej nową, atrakcyjną postać. Szopka w wielu odmianach istnieje na całym świecie, jednak do najbardziej oryginalnych form zalicza się powstałą w XIX wieku szopkę krakowską.

Celem monografii jest prześledzenie rozwoju szopki krakowskiej jako fenomenu kultury miejskiej. Aby szopkę krakowską ukazać na tle szerszego zjawiska kultury europejskiej, wiele uwagi poświęcono wizerunkowi szopki włoskiej, francuskiej, hiszpańskiej, portugalskiej, niemieckiej, austriackiej, czeskiej, słowackiej i węgierskiej.

Spis treści:

Przedmowa - Michał Niezabitowski

Wprowadzenie

Geneza świąt Bożego Narodzenia i ich obrzędowość

Cel i zakres pracy, źródła, piśmiennictwo

Rozdział 1.

Szopka w Europie i w Polsce

Geneza kultu Bożego Narodzenia. Kult żłóbka betlejemskiego źródłem początku obchodów święta Bożego Narodzenia. Spory i rozłam w Kościele. Ustanowienie daty obchodów święta Bożego Narodzenia

Św. Franciszek z Asyżu. Pierwsze jasełka i pierwsza msza pasterska w Greccio. Pierwsze wizerunki Bożego Narodzenia

Średniowieczny dramat liturgiczny

Bazylika Santa Maria Maggiore w Rzymie. Rzeźby Arnolfa di Cambio

Szopki w Europie: Włochy, Francja, Hiszpania, Portugalia, Niemcy, Austria

Opis szopki czeskiej Nesty de Robeck. Szopka słowacka, węgierska, wertep

Geneza szopki polskiej. Figurki z klasztoru Klarysek w Krakowie. Jasełka według Jędrzeja Kitowicza i Jana Stanisława Bystronia

Szopka kolędnicza i kolędowa - rozróżnienie terminów

Najstarsze wizerunki szopki według Jana Piotra Norblina i Kajetana Wawrzyńca Kielisińskiego

Współczesne szopki kościelne

Rozdział 2.

Szopka w Krakowie. Proces rozwoju krakowskiej szopki kolędowej - jej rozkwit i upadek

Pierwsze znane opisy szopki krakowskiej według Kazimierza Girtlera i Ambrożego Grabowskiego. Pierwsze publikacje tekstu szopki krakowskiej Władysława Ludwika Anczyca i karola Estreichera (starszego)

Szopka Michała Ezenekiera z końca XIX wieku. Motyw kopuły i gwiazdy

Jasełka domowe w Krakowie

Wpływ szopki krakowskiej na twórczość artystów młodopolskich. Kabaret Zielony Balonik

Mistrzowie szopkarscy: Michał Ezenekier, Władysław Owsiński, Walenty Malik

Spektaklowa szopka kolędowa przed i po I wojnie światowej

Widowiska szopkowe organizowane w Miejskim Muzeum Przemysłowym w Krakowie

Rozdział 3.

Szopka krakowska budowana specjalnie na konkurs

Pierwszy w 1937 roku i drugi w 1938 roku konkurs "pod Adasiem". Szopka w okresie II wojny światowej

Wznowienie tradycji konkursów szopkarskich w 1945 roku. Jurorzy konkursów. Dział Folkloru i Tradycji Krakowa MHK

Definicja szopki krakowskiej. Warunki uznania szopki za krakowską

Nagrody i kryteria nagradzania

Przebieg konkursu "pod Adasiem"

Wystawy pokonkursowe

Rozwój szopki budowanej na konkurs. Szopkarze i ich dzieła. Szopka w zbiorach MHK

Wystawy krajowe i zagraniczne

Podsumowanie. Szopka krakowska jako zjawisko folkloru miejskiego. Fenomen szopki krakowskiej

Bibliografia

Spis ilustracji

Kraków Nativity Scene. A Creation of Kraków Folklore against the Background of the European Phenomenon - A Summary

Trans. by Tomasz Tesznar

Indeks Osobowy

Krzysztof W. Zięba