Zbigniew Mikołejko "Teraz i zawsze"
Rzeczy z lat 2016-2017
Instytut Mikołowski, 2022
Redakcja: Maciej Melecki
Stron: 62
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
ISBN 978-83-65250-97-1

Tom poetycki Zbigniewa Mikołejki inauguruje wyimek z wiersza Samotność Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. To patronat nieprzypadkowy, ale i nieoczywisty. Motto zarysowuje wszakże określony tryb lektury, ale bywa tego trybu powidokiem. Można rzec, że obaj poeci są w tym samym punkcie, choć prowadzą doń zupełnie inne drogi i odchodzą zeń inne rozwidlenia „ku nowym przepaściom”. W lirykach Mikołejki spazmy życia są pozorne, bo wszystko zrywa się ku zatracie, by – wcześniej lub później – runąć w „odór ciemności”. Katastrofa jest nieunikniona, stąd Wielki Piątek niewiele się różni od Wiosny na Kujawach. Tym, co warunkuje istotę bytu, jest jego irracjonalność i bezzasadność. Niespecjalnie się tu wierzy w istnienie Boga, podobnie jak nie wierzy się w szatana. Antylitanie (nie o formę, a o istotę rzeczy idzie) mają dystopijny charakter. Wersy zalewa fala śmiercionośnych – życiowych – obrazów, i nie do życia – śmiercionośnych – metafor i symboli. Mikołejko dobywa je ze słownika religijnego, odwracając funkcje znaczeniowe. Podmiot to byt humanoidalny, „głos boży zwabiony do piekieł”, któremu – pozwólmy sobie na trawestację Baczyńskiego – czynów nieboskich i nieludzkich stało w życiu aż nadto. Nie obywa się tu bez biczowania, krzyżowania czy bolesnej męki po prostu, jak na przywoływanych obrazach Hansa Baldunga, Jakuba Schikanedera i Fransa Pourbusa. Wiekuistość niebytu sprowadza się do konkluzji: „Nigdzie więc nie pójdziemy –/ ani do nieba, ani do piekła./ Będziemy leżeć i gnić”. Czekamy na wyrok – „zakrzepli w rojeniach na amen, na amen”.
Konrad Wojtyła

ZBIGNIEW MIKOŁEJKO (ur. w 1951 r. w Lidzbarku Warmińskim), filozof i historyk religii, eseista. Profesor dr hab. nauk humanistycznych, kierownik Zakładu Badań nad Religią w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, członek Akademii Amerykańskiej w Rzymie (1996) oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (2020), wykładowca różnych uczelni warszawskich i ASP w Krakowie. Autor blisko tysiąca publikacji w dziewięciu językach. Ważniejsze książki: Katolicka filozofia kultury w Polsce w epoce modernizmu (1987), Mity tradycjonalizmu integralnego (1998), Emaus oraz inne spojrzenia do wnętrza Pisma (1998), Elementy filozofii (siedem wydań, 1998-2008). Śmierć i tekst. Sytuacja ostateczna w perspektywie słowa (2001, przekład ukraiński - 2014), Żywoty świętych poprawione (2001, 2004, 2011), W świecie wszechmogącym. O przemocy, śmierci i Bogu (2009), We władzy wisielca, t. 1-2 (2012-2014), Żywoty świętych poprawione ponownie (2017), Między zbawieniem a Smoleńskiem. Studia i szkice o katolicyzmie polskim ostatnich lat (2018), Prowincje ciemności. Eseje przygodne (2018), poemat Kwintet (2019). W 2013 roku ukazał się też przeprowadzony przez Dorotę Kowalską jego „wywiad-rzeka” pt. Jak błądzić skutecznie. Wyróżniony m.in. srebrnym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Nagrodą Kazimierza Jagiellończyka oraz Nagrodą ACADEMIA (za Najlepszą Akademicką Książkę Humanistyczną, 2015). Instytut Mikołowski, w którym debiutował jako poeta, wydał dwa tomy jego wierszy - Gorzkie żale (2017) oraz Heilsberg, to miasto (2018).