W prezentowanej książce zebraliśmy dziewiętnaście tekstów, które – zgodnie z sugestią Autora – zostały ułożone w porządku chronologicznym ich powstawania. Bowiem jego intencją było ukazanie drogi naukowej, jaką przebył w ciągu trzydziestu ostatnich lat. Począwszy od pierwszych (pisanych świeżo po studiach),erudycyjnych i źródłoznawczych analiz (jak choćby listy Piotra Czcigodnego),poprzez stopniową ewolucję w kierunku problemów bardziej ogólnych i przekrojowych (habit, podróże, pojęcie przestrzeni w świecie mnichów). Widać również stopniową ewolucję podejmowanej chronologii: punktem wyjścia były problemy eklezjologii Piotra Czcigodnego w pierwszej połowie XII wieku, z czasem Autor zwrócił się w stronę jego poprzedników, przede wszystkim św. Hugona Wielkiego (XI wiek),św. Majolusa i Odona (X wiek).
Wśród ogromnej ilości prac dotyczących Cluny studia G.M. Cantarelli wyróżniają się wnikliwością, krytycyzmem i znakomitą erudycją, z jaką Autor odczytuje źródła, lecz przede wszystkim „nieufnością” względem wielu utrwalonych w historiografii opinii czy nawet mitów: Cluny wielkie i jednorodne, systematycznie i planowo „podbijające” Europę, budujące wszechogarniającą strukturę… To polemiczne (ale i refleksyjne) podejście Autora widać najwyraźniej w ostatnim, zamykającym tom studium, które zostało poświęcone pytaniu: czy istniał model kluniacki, taki właśnie wszechogarniający i wszystko wyjaśniający? Może należałoby mówić raczej o kluniackiej obecności, używając cudzysłowu i nie o „polityce Cluny”, a raczej o działaniach konkretnych jego opatów?
W polskiej literaturze naukowej w zasadzie brak (poza drobnymi wyjątkami czy podręcznikowymi informacjami) studiów poświęconych burgundzkiemu opactwu. Jubileusz 1100-lecia powstania Cluny skłania do przybliżenia jego skomplikowanych i zarazem fascynujących dziejów. Ale chcemy przedstawić nie tylko prosty i syntetyczny wykład kluniackiej historii, lecz także (a może bardziej) ukazać, jak odczytywać i rozumieć źródła z odległej epoki; pułapki, w które można wpaść, podążając utartymi szlakami, słowem, uchylić niejako kulisy warsztatu historyka…