Akcja utworu toczy się w Polsce, w XV wieku, w czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka. Główny bohater, Wawrzuś, jest dzieckiem ze wsi Poręba (prawdopodobnie dzisiejsza Poręba Żegoty w gminie Alwernia). Ma uzdolnienia rzeźbiarskie, jednak nie zyskuje uznania w kręgu rodzinnym. Pewnego dnia nie przypilnował krów. Bojąc się powrócić do domu, staje się mimowolnym świadkiem kradzieży z kościoła. Następnie trafia do grupy wędrownych cyrkowców. Z powodu złego traktowania ucieka od nich i trafia do Krakowa. Dzięki pomocy zakonnika Szymona z Lipnicy dostaje pracę i dom u kronikarza Jana Długosza. Kiedy kronikarz odkrywa rzeźbiarski talent chłopca, kieruje go do mistrza Stwosza. Tam Wawrzuś terminuje i uczy się rzemiosła. Sprawa komplikuje się, kiedy pojawia się Czarny Rafał – złoczyńca, którego niegdyś Wawrzuś wskazał jako sprawcę kradzieży z kościoła. Rafał chce się zemścić i usiłuje zabić chłopca. Jednak schwytany trafia pod sąd i sam daje głowę. Po latach Wawrzuś wraca do rodzinnej wsi i odnajduje rodziców. Ci są dumni z syna. Stają się świadkami podniosłej uroczystości – odsłonięcia Ołtarza Mariackiego.

Powieść nawiązuje do historii odnalezienia żółtego dziecięcego bucika za Ołtarzem Mariackim podczas prac konserwatorskich w roku 1867.