Andrzej Nowak "O historii nie dla idiotów".
przewrotny tytuł, mający pewnie w zamyśle zachęcić do lektury możliwie szerokie grono odbiorców. I słusznie, oby było jak najliczniejsze. Autor przywołuje genezę słowa „idiota”, które oznaczało osobę w najmniejszym stopniu niezainteresowaną sprawami publicznymi. Zatem nie tylko pasjonaci historii, ale właściwie każdy, komu bliskie są sprawy bieżące, współczesne stosunki społeczno-polityczne, powinien po książkę Andrzeja Nowaka sięgnąć.

Wszystkie poruszone w niej zagadnienia, czy to z historii dawnej, czy bliższej czasom współczesnym, są w jakiś sposób obecne w dzisiejszej debacie publicznej, a co za tym idzie mają niezaprzeczalny wpływ na polskie narracje historyczne, ale też kształtowanie naszych stosunków zewnętrznych z innymi państwami. Czy tego chcemy, czy nie, funkcjonowanie w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej, tak a nie inaczej doświadczonej historycznie, powoduje, że bagażu własnych dziejów nie możemy zlekceważyć, odkreślić grubą kreską, jakby chcieli niektórzy, i iść dalej w kierunku unifikacji i współtworzenia jednej obowiązującej w Europie pamięci. Autor stara się zaprzeczyć tezie, jakoby historia była dla nas jedynie bolesnym obciążeniem, które, jeśli chcemy być państwem nowoczesnym, należy odrzucić, pozostawić historykom. Nic bardziej mylnego. Wyraźnie podkreśla, że zyskamy znacznie więcej, umiejętnie z niej czerpiąc. A jest z czego.

Biorąc pod uwagę nasze dzieje, nie powinniśmy mieć względem Europy żadnych kompleksów, których echa wciąż gdzieś pobrzmiewają. Patrząc realistycznie, nigdy nie byliśmy imperium, czego niektórzy chcieliby upatrywać w okresie największego rozkwitu terytorialnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, niemniej jednak zawsze jako państwo/społeczeństwo liczyliśmy się w tej części kontynentu. Już w czasach stanisławowskich, a więc na krótko przed zniknięciem z map, mogliśmy poszczycić się liczną, oczytaną elitą. Dla porównania, liczba wydawanych tu tytułów była blisko dwukrotnie wyższa od analogicznego poziomu w oświeconym Imperium Rosyjskim. Później, w XIX i XX wieku, działania zaborców i okupantów zmierzały konsekwentnie do wyeliminowania tych elitarnych, inteligenckich warstw, w których upatrywali oni największego zagrożenia na drodze do realizacji planu podboju tej części Europy.

Uderzanie w pokrzepiające, patriotyczne tony, przypominanie chlubnych kart polskiej historii, nie wyklucza rzetelnej oceny tych momentów, które świadczą o przecenianiu własnych możliwości bądź niedocenianiu zmieniającej się rzeczywistości. I tak, żywe w początkach XX wieku resentymenty o dawnych wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej musiały ustąpić kształtującym się na tych ziemiach odrębnym narodom. Polacy musieli zaakceptować ich prawo do samostanowienia i decydowania o sobie. Do dziś zresztą wzajemne uprzedzenia wpływają na kształt relacji ze wschodnimi sąsiadami. Dzięki książce można lepiej zrozumieć tę zawiłą sieć wzajemnych relacji, poświęcono jej bowiem wiele miejsca.
Okładka twarda. 2024 r.
Nowa książka. Książka w idalnym stanie technicznym i wizualnym.