Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721–1821)

autor: Ludwik Hass

liczba stron: 673

Spis treści:
Wstęp
Stosunek do wolnomularstwa • Antymasoni, masoni, racjonaliści • Nauka historyczna wobec wolnomularstwa • Przedmiot badań • Stan badań • Źródła • Metoda i wątki • Konstrukcja książki • Nadzieje i rozczarowania.
Rozdział I. Nad Tamizą i Sekwaną
Loża • Atrakcyjność lóż • Koniec gotyku - nowe czasy • „Operatywni” i „spekulatywni” • Nowe treści w dawnych formach • Loża klubem • Reorganizacja a polityka • Konstytucja Andersena • Przyrodzona równość ludzi • Kariera w Anglii i za granicą • Ofensywa we Francji • Mutacja jakobicko- francuska • Adaptacja kontynentalna • Wygląd pomieszczenia lożowego • Freemasonry - Francmaçonnerie • Bulla Klemensa XII • O miejsce dla dam.
Rozdział II. W Warszawie czasów saskich (1721-1763)
„Bractwo Czerwone” • Adepci • Loża „Trzech Braci” • Polskie reperkusje bulli • Awanturnik, młodzi arystokraci • „Trzej Bracia” odradzają się • Obcokrajowcy i miejscowa elita • Andrzej Mokronowski i Jean Luc de Toux • „Compagnie de Mops” • Znów bulla • Elżbieta Drużbacka o wolnomularzach • Raz jeszcze „Trzej Bracia” • Członkowie i pieczęć loży • Koneksje i
opinie • Loża stołeczna - krajową.
Rozdział III. „Sekta farmazonii warszawskiej” (1764-1780)
Za króla Stasia • Stolica nośnie • Alojzy Brühl i August Moszyński • Nowi adepci stołeczni • Narodziny „Cnotliwego Sarmaty” • Loża kobieca • Bar rzuca swój cień • Awans na Wielką Lożę • Elita wolnomularska • Międzynarodowe zabiegi o Warszawę • Wielki obchód 24 czerwca 1770 • Rosnące trudności • Diecezja Polska Ścisłej Obserwy • „Karol pod Trzema Hełmami” i Prefektura • „Salsinatus” • Kontrofensywa: Zakon Przyjaciół Sprawdzonych • Konkurencyjne wolnomularstwo • Placówka pod opieką Paryża • Ludzie „Parfait Silence” • Loża ,,Katarzyny pod Gwiazdą Północną” • Manewry krajowe i zagraniczne • Wojewodzic Poniński • Przegrupowania • Ignacy Potocki ożywia ruch • Papiery londyńsko-berlińskie i intrygi miejscowe • Adepci i narybek • Różokrzyżowcy • Balsamo vel Cagliostro • Wielki kopt zdemaskowany • Kto garnie się do wolnomularstwa? • Adepci loży w życiu publicznym • Wojskowi i dyplomaci • Postawy i zasady • Funkcja społeczna loży • Kultura i polityka • Adepci lożowi w aparacie państwa • Udział w reorganizacji szkolnictwa • Konfrontacja publicystyczna.
Rozdział IV. „Rzućmy młotki spokoyne wielkiego warsztatu” (1780-1795)
Warszawa Oświecenia • Schyłek Ścisłej Obserwy. W szeregach obrządku angielskiego • Wielki mistrz i jego ekipa • Kapituły • Członkowie „Świątyni Izys”. W „Bouclier du Nord” • Adepci „Göttin von Eleusis”. Wielkie damy w fartuszkach wolnomularskich • O samodzielną obediencję • Tarcia, frondy i konsolidacja „Ustawa” Wielkiego Wschodu • Ekipa kierownicza „Parfait Silence” - schyłek i samolikwidacja • Pomieszczenia Wielkiego Wschodu • Finanse, lokale • Awangardowe postawy „Bouclier du Nord” • Umiarkowanie „Izys” • Zwrot ku rzeczywistości krajowej • Biblioteka, działalność charytatywna • Magnateria, urzędnicy, artyści, medycy • W życiu publicznym • Różokrzyżowcy i iluminaci • Pomysły konspiracji politycznej • W obliczu ożywienia politycznego • Udział w Sejmie Czteroletnim • W obozie reform ustrojowych • Radykalne skrzydło • Kto za czym się opowiada? • Słabnie tętno życia lożowego • W konspiracji przedpowstaniowej • Po zwycięstwie insurekcji w stolicy • Opinia publiczna. Publicystyka antywolnomularska • Mason = libertyn.
Rozdział V. Epizod prusko-polski
Degradacja byłej stolicy • Konspiracja niepodległościowa • Loże prusko-niemieckie na ziemiach polskich • Loża „zum goldenen Leuchter” • Polska aktywność lożowa • Edykt Fryderyka Wilhelma III • Członkowie „zum goldenen Leuchter” • Rozwój lóż prusko-niemieckich • Zbliżenie polsko-niemieckie • Pierwsi Polacy w „zum goldenen Leuchter” • O polską placówkę • „Świątynia Mądrości” podległa Berlinowi • Polskie afiliacje i inicjacje • „Obywatele prywatni” • Adepci-Niemcy, ich postawy • W życiu publicznym • Walka z wolnomularstwem • Koniec panowania pruskiego.
Rozdział VI. „Byt swój odzyskał Sarmata i znów ma ojczystą kielnię” (1807-1813)
W wolnym od Prusaków mieście • bycie wolnomularskie • Francuska ekspansja lożowa ; „Bracia Polacy Zjednoczeni” • Perspektywa własnej obediencji • Rozbieżne orientacje • Przegrupowanie organizacyjne • Dogorywające placówki prusko-niemieckie • Odrodzenie obediencji • Nowe i wskrzeszone loże • Przywódcy Wielkiego Wschodu • „Siostry swobody” • Zjednoczenie kapituł • Klientela • Skąd wywodzą się adepci? • U „Braci Polaków” i w „Izys” • Francuzi i kult Napoleona • Postawy ideowe • Pierwsi starozakonni • Pałac Mniszchów • Życie wolnomularskie • Kontakty międzynarodowe. W aparacie Księstwa i w jego wojsku. Oblicze polityczne placówek • Antynapoleońska penetracja loży „Izys” • W życiu umysłowym i kulturalnym • Loże a Kościół • Pod znakiem wojny • Konsekwencje kampanii wojennej.
Rozdział VII. „Raecepto Caesare felices” (1813-1821)
W okupowanej stolicy Księstwa • Spór wokół wznowienia działalności • Tymczasowy Wielki Wschód • Rosyjskie inicjacje • Ku normalizacji stosunków • Liberalny cesarz • Współpraca z nową władzą • Rozwój organizacyjny • Wyższe stopnie wtajemniczenia • Loże na prowincji • Bez kobiet • Kim są teraz neofici? • Urbanizacja i przemiany kapitalistyczne • Stan a zawód • Ziemianie i urzędnicy • Starozakonni i protestanci • Adepci i goście spoza Królestwa • U „Braci Polaków” i w „Izys” • „Bouclier du Nord” • Placówki „burżuazyjne” • Najmłodsze loże • Nacisk rzeczywistości polityczno - społecznej • Zadania i cele • Wiara w Boga • Kult
Aleksandra I • Linie podziałów ideowych • Skrzydło zachowawcze • Centrum wolnomularskie • Lewica lożowa • Liberalizm • Kapitały wolnomularskie • Sprawy lokalowe • Działalność charytatywna • O unormowanie sytuacji prawnej • Obrządek Szkocki Dawny i Uznany • „Szkoci” penetrują obediencję • Opór Najwyższej Kapituły • Towarzystwo Templariuszy • W rządzie, wojsku i administracji • W obozie liberalnym • Czasopiśmiennictwo i uniwersytet • Towarzystwa naukowe, życie teatralne • Organizacje parawolnomularskie • Wolnomularstwo Narodowe • W opinii publicznej • Publicystyka antymasońska • Wolnomularze bronią się • Spór wokół struktury organizacyjnej • Chmury na horyzoncie • „Ustawa Związkowa” i „Ustawa Konstytucyjna” • Narzucona „Ustawa” • Rozłam w obediencji • Obrońcy nowej konstytucji • Kontrakcja przeciwników • Manipulacje Nikołaja Nowosilcowa • Aktywizacja opozycji • Poszukiwanie kompromisu • Ingerencja Nowosilcowa • Rządowe zawieszenie lóż • Zakaz (kasata) wolnomularstwa w Królestwie.
Rozdział VIII. „Za młot, za kielnię, wyszukajmy zbójców!”
Próby ratowania majątku • Rządowa akcja likwidacyjna • Komisja Centralna • Losy funduszy, budynków i utensyliów obrzędowych • Chmury coraz czarniejsze • Ujawnienie Towarzystwa Templariuszy i „Szkotów • Śledztwo • Wolnomularstwo a Towarzystwo Patriotyczne • Powstanie listopadowe • Nowe spotkanie z wolnomularstwem • Losy archiwów obediencji.
Rzut oka wstecz
Na kontynencie i w Rzeczypospolitej szlacheckiej • Społeczne funkcjonowanie lóż • Funkcja kulturowa i społecznie integrująca w XVIII w. • Pepiniera inteligencji • Postawa za Księstwa i Królestwa • Zróżnicowanie i polaryzacja postaw.
Aneksy
Aneks I. Tableau des f.• f. • de La Loge de L'Étoile du Nord
Aneks II. Spis członków loży „Le Parfait Silence” w latach 1776-1783
Aneks III. Alfabetyczny spis członków loży „Göttin von Eleusis” z 14 IX 1787
Aneks IV. Spis członków loży „Bouclier du Nord” w latach 1815-1819
Aneks V. Spis członków loży „Halle der Beständigkeit” w 1820
Aneks VI. Spis członków loży „Jedność Słowiańska” w 1820.